از روزگاران پیشین تا به امروز، انسان همیشه به دنبال مرهم و روشی برای درمان سریع تر جراحات و زخم های خود بوده است. انواع ضماد، پماد، مرهم، استفاده از فلزات و پوشش های مختلف همگی تلاش هایی در این راستا محسوب می گردند، تا حدود زیادی نیز موفق بوده اند. قدمت زخم و پانسمان آن عمری مساوی با تاریخ انسان دارد.
در تعریف کلی زخم به محل از هم گسیختگی ساختار نرمال آناتومیکی پوست اطلاق گفته می شود، که می تواند بافت نرم، ماهیچه و یا استخوان را درگیر نماید. همیشه پس از ایجاد زخم، اولین اقدام قرار دادن چیزی روی آن است. در تعریف آکادمیک به این عمل پانسمان زخم گفته می شود. اما پانسمان زخم بنا بر نوع زخم، سن فرد، نوع پوست فرد، شدت جراحت و جایی که زخم شده است می تواند روش های متفاوتی داشته باشد.
پانسمان چیست؟
پانسمان عملی است که برای جلوگیری از خونریزی بیشتر و عفونت های بعدی جلوگیری نموده و باعث قطع خونریزی، دلمه بستن خون، جذب پلاسمای یا مایعات دیگر و برداشتن بافت های مرده و به شدت آلوده از روی پوست می شود. به عبارت دیگر، عمل پانسمان زخم به معنی قرار دادن پوششی مناسب (جایگزین اپیتلیوم پوست که دراثر آسیب ازبین رفته) برای حفظ دما، حفظ رطوبت و حفاظت از زخم در برابر صدمات دیگر محسوب می گردد. این پوشش می بایست استریل باشد تا هدف از پانسمان محقق شود.
امروزه پانسمان زخم نیز مانند بسیاری از دیگر وجهه های پزشکی شامل پیشرفت های بسیار زیادی شده است، و از ابزار و تکنیک های بسیار پیشرفته تری نسبت به گذشته برای این کار استفاده می گردد.
هدف از پانسمان زخم
- کمک به کنترل خونریزی
- جذب خون و ترشحات زخم
- جلوگیری از آلودگی زخم
- حفاظت زخم از میکروبها و صدمات در طول التیام
- نگهداری زخم
- تلاش برای کاهش آثار بعدی زخم بر روی پوست
پانسمان های سنتی:
در قدیم پانسمان کردن شامل قرار دادن یک لایه ی غیر چسبناک، جاذب و نگهدارنده در تماس با سطح زخم می گردید. پانسمان کردن زخم به وسیله پارچه، گاز، پنبه و دیگر پوشش های غیر تخصصی، از روش های قدیمی و بسیار رایج در پانسمان زخم محسوب می گردد، که متاسفانه در بسیاری از موارد ویژگی یک پانسمان ایده آل را ندارند. در بیشتر مواقع استفاده از این نوع پوشش ها، باعث به جای ماندن ذرات و باقیمانده فیبر والیاف روی زخم تازه می گردد. اغلب این پانسمان ها به زخم می چسبند و زخم خشک و دهیدراته می کنند. امروزه از این نوع پانسمان برای زخم های خشک و تمیز و یا مواردی استفاده می کنند که به پانسمان ثانویه احتیاج دارند.
انواع پانسمان زخم ایده آل:
به طور کلی پانسمانی برای یک زخم ایده آل محسوب می شود که:
- متناسب با شکل و اندازه زخم باشد
- باعث جلوگیری از نفوذ باکتری ها و خشکی زخم شود
- ترشحات اضافی زخم را جذب کند
- فشار مناسب برای خون ایستی (هموستاز) ایجاد کند
- درد محل زخم را کاهش داده و هنگام تعویض باعث ایجاد درد نشود
- رطوبت و دمای مناسب را در بستر زخم حفظ نماید
- دبریدمان اتولیتیک را تسهیل کند
- اپیتلیالیزه شدن یا ایجاد بافت پوششی راتسریع کند
- امکان تبادل گازهایی مانند اکسیژن، دی اکسید کربن و بخار آب را در سطح زخم با محیط بیرون فراهم کند
- در زخم ذرات ریز و باقیمانده به جای نگذارد
- نیازی به تعویض مکرر نداشته باشد
- مقرون به صرفه و اقتصادی باشد
البته همه این خصوصیات را نمی توان در یک روش پانسمانی پیدا نمود و به بیان بهتر هر روش مناسب برای یک نواع زخم محسوب می شود.
شرایط طروبت زخم و انواع پانسمان مناسب آن:
به طور کلی پانسمان مناسب، پوششی است که بتواند رطوبت زخم را در شرایط بهینه حفظ نماید. از این نظر پانسمان ها به سه دسته تقسیم می شوند:
- پانسمان های جاذب: که مخصوص زخم هایی باترشح اگزودا زیاد و بسیار مرطوب هستند.
- پانسمان های نگهدارنده رطوبت: که در زمان همبند شدن زخم با بافت و شرایطی که باید رطوبت محیط حفظ شود استفاده می شوند.
- پانسمان های رطوبت دهنده: که مخصوص زخمی های خشکی هستند که می بایست در آنها عمل ترمیم زخم صورت گیرد.
انواع پانسمان های مدرن زخم:
امروزه بجز روش قدیمی تر پانسمان باند و گاز استریل، روش های نوین دیگری برای انجام پانسمان بوجود آمده است که به عنوان اصلی ترین آنها می توان به پانسمان های آلژینات، هیدروکلوئید، فوم، هیدروژل، کلاژن و فیلم ترانسپرنت (شفاف) اشاره نمود.
انواع پانسمان آلژینات
پانسمان های آلژینات، پانسمانی با جذب بالا (۲۰ برابر پانسمان های معمولی) هستند که در زخم های شدید، عمیق، خون آبه دار و خیس مانند سوختگی ها، زخم های وریدی، زخم بستر و زخم های فشاری مورد استفاده قرار می گیرند. پانسمان های آلژینات ماده ای مانند ژل را برای کمک به روند بهبود زخم ایجاد می کنند. این نوع پانسمان باعث خشکی شدن بیشتر زخم های خشک شده می شوند. از اینرو پانسمان های آلژینات تنها برای زخم های مرطوب مناسب می باشند. این نوع پانسمان می بایست هر دو روز یکبار تعویض گردد.
پانسمان فومی
پانسمان فومی نوع دیگری از پانسمان های جذب کننده محسوب می گردند که برای زخم های جزئی، پانسمان های اولیه و ثانویه و زخم های بد بو کاربرد دارند. این نوع پانسمان می تواند مواد ترشح شده از سطح زخم را به خوبی جذب نموده، و از عبور بخار آب جلوگیری کند. پانسمان فومی زخم را مرطوب نگه می دارد، و می تواند از ورود باکتری ها به ناحیه آسیب دیده جلوگیری کند.
پانسمان هیدروکلوئید
این نوع پانسمان باعث حفظ رطوبت در زخم شده و حالت چسبندگی دارند. از پانسمان های هیدروکلوئیدی برای سوختگی ها، زخم های با ترشحات بالا، زخم های نکروزی، زخم بستر، زخم های ناشی از لیزر درم، اپیدرمولایزیس بلوزا و زخم های وریدی استفاده می شود. این نوع پانسمان از مواد چسبده، نرم و انعطاف پذیری ساخته شده است. سطح این پانسمان با ماده ای حاوی پلی ساکاریدها و سایر پلیمرها پوشیده شده است . این ژل در تماس مستقیم با زخم بوده و به بهبود سریعتر آن کمک می کند.
پانسمان شفاف
پانسمان های شفاف ترکیبی از یک غشای پلی اورتان نازک، با لایه ای پوشیده از اکریلیک چسبنده پوشیده محسوب می شوند. زمانی که پزشک قصد نظارت بر روند بهبود زخم به منظور شناسایی عوارض احتمالی را دارد، از این نوع پانسمان استفاده می شود. استفاده از پانسمان شفاف باعث ممانعت ازعبور باکتری ها، تمیز و خشک نگه داشتن زخم، جلوگیری از عفونت و تسریع در فرآیند بهبود زخم می شود.
پانسمان هیدروژل
این نوع پانسمان برای زخم های خشکی که نیاز به کمی بهبودی دارند کاربرد دارد، و باعث آبرسانی و نگه داشتن رطوبت در محل زخم می گردد. از پانسمان هیروژل در درمان زخم های دردناک، نکروزی، سوختگی های درجه دو، زخم های عفونی و زخم های فشاری استفاده می شود. به طور کلی پانسمان های هیدروژل دارای مقداری زیادی آب (در حدود ۹۰%)، پلی اتیلن اکساید یا پلی وینیل پیرولیدن، کربوکسی متیل سلولز، آلژینات و … می باشند.
پانسمان کلاژن
این نوع پانسمان در واقع به عنوان پوست ثانویه، برای تشکیل سلول های جدید عمل می کند که باعث رشد و شکوفایی سلول های جدید و در نتیجه ترمیم مؤثر و سریعتر زخم ها می گردد. از پانسمان کلاژن در درمان زخم های مزمن، زخم های فشاری، زخم محل پیوند، زخم های جراحی، سوختگی ها یا زخم های وسیع استفاده می شود.
انواع پانسمان های موثر موجود در مطب چین
مطب چین به عنوان پلتفرمی تخصصی برای پزشکان، سعی در جمع آوری و عرضه انواع موثر پانسمان های مورد استفاده در مطب پزشکان نموده است. این مجموعه انواع پانسمان شامل پانسمان های اگزو فایبر نقره، مپتیل وان، انواع مپلیکس و … می گردد. ﻣﭙﯿﻠﮑﺲ ﺑﻮردر ﭘﺴﺖ اپ و ﻣﭙﯿﻠﮑﺲ ﺑﻮردر ﺳﺎﮐﺮوم دو نمونه بسیار خوب از پانسمان هایی عرضه شده در مطب چین محسوب بشمار می آیند.
پد ﻣﭙﯿﻠﮑﺲ ﺑﻮردر ﭘﺴﺖ اپ، پانسمانی برای کمک به کاهش خطر عفونت‌های محل جراحی و کمک به حفظ تحرک اولیه بیمار محسوب می گردد. در ساخت این نوع پانسمان، از ماده Saftac (اولین نمونه لایه تماسی سیلیکونی) برای کاهش درد هنگام تعویض پانسمان استفاده شده است. ساختار نرم و انعطاف پذیر پد ﻣﭙﯿﻠﮑﺲ ﺑﻮردر ﭘﺴﺖ اپ، استفاده آن را برای زخم های جراحی، بریدگی ها، خراشیدگی‌ها به خصوص در محل مفاصلی مانند لگن و زانو آسان نموده است.
همچنین ﻣﭙﯿﻠﮑﺲ ﺑﻮردر ﺳﺎﮐﺮوم نیز نوع دیگری از سری پدهای ﻣﭙﯿﻠﮑﺲ بشمار می رود که مصرف آن برای زﺧﻢ ﻫﺎى ﺑﺎ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺎ زﯾﺎد، زﺧﻢ ﻫﺎى ﻓﺸﺎرى و درﻣﺎن آﻧﻬﺎ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﺎﮐﺮوم توصیه می شود. استفاده از این پد باعث حفظ رﻃﻮﺑﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ محافظت از زخم در برابر اﺻﻄﮑﺎک و ﺳﺎﯾﺶ خواهد شد.
کلام آخر
امروزه پانسمان زخم با روش ها و پوشش های جدیدی صورت می گیرد، که علاوه بر جلوگیری از خونریزی، باعث تسریع در روند بهبود زخم و کاهش درد بیمار خواهد شد. از اینرو توصیه می شود با مراجعه به منابع به روز در بازار تجهیزات و لوازم مصرفی پزشکی همچون مطب چین، از آخرین تکنولوژی های روز دنیا بهره مند گردید.
