مواد ضد عفونی کننده سطوح یا به عبارت علمی تر گندزداها (Disinfectant)، ترکیباتی زیست کش محسوب می گردند که برای پاکیزه گی و ضد عفونی نموده دستگاه ها و وسایل پزشکی (مانند دستگاه اندوسکوپی، برونکوسکوپی، لوازم جراحی و پانسمان، همچنین اتاق های عمل، زایمان و تزریقات وICU و CCU)، لباس ها، پوشش کف راهروها و سطوح فیزیکی بیمارستان ها (کاشی، سرامیک و …)، و دیگر اماکن مورد نظر در خارج از محیط بیمارستانی (منازل، ادارات اماکن عمومی) مورد استفاده قرار می گیرند. وظیفه اصلی بهترین ضد عفونی کننده سطوح، نابودی و یا جلوگیری از رشد باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، اسپور باکتری ها و سایر ارگانیسم ها است.
از لحاظ علمی تعریف ضد عفوفی کننده ها با گندزداها بسیار متفاوت است. گندزداها ترکیباتی مخرب،و کشنده باکتری ها محسوب می گردند که هرچند تاثیر خوبی روی سطوح بی جان دارند، اما برای پوست ومخاط سالم جانداران مضر بشمار می روند. ولی در عوض از مواد ضدعفونی کننده روی پوست ،مخاط وسطوح جاندار استفاده می گردد. در این مقاله سعی شده است تا ویژگی ها و اصول مربوط به بهترین ضد عفونی کننده سطوح (یا همان گندزداها) موجود در بازار، به شما عزیزان معرفی شود.
تعریف گندزدایی با مواد ضد عفونی کننده سطوح
گندزدایی به معنی نابودی اشکال رویشی بالقوه خطرناک و ارگانیسم های بیماری زا بر روی اشیا بی جان است که به منظور به حداقل رساندن خطر عفونت و یا فساد محصولات انجام می گیرد. ضدعفونی کردن به معنای استریل یا سترون کردن نمی باشد. ازینرو ممکن است پس از ضدعفونی، اشکال بسیار مقاوم باکتری ها مانند اسپور یا هاگ باکتری و پریون ها از بین نرفته باشند.
ضد عفونی کننده سطوح ایده آل
بهترین ضد عفونی کننده سطوح ایده آل برای گندزدایی می بایست:
- بر روی طیف وسیعی از باکتری ها، مخمر ها، کپک ها و ویروس ها موثر باشد.
- خواص پاک کنندگی خوبی داشته باشد.
- اثر کشندگی قوی و سریع داشته باشد.
- مخرب محیط زیست نباشد.
- با ایجاد یک لایه ضدمیکروبی، اثری ماندگار بر روی سطوح داشته باشد.
- برای مصرف کننده حساسیت پوستی ایجاد نکند، و حداقل خطر را برای سلامتی انسان (استفاده کننده و بیمار) داشته باشد.
- در حالت غلیظ و رقیق پایدار بوده و خاصیت رقیق شوندگی در آب را داشته باشد.
- در حضور مواد ارگانیک ماننـد خـون، خلـط و … فعال بوده و استفاده همزمان این ماده با صابون، دترژنت ها و دیگر مواد شیمیایی سازگار تداخلی ایجاد نکند.
- در استفاده طولانی مدت، سویه های مقاوم ایجاد نکند.
- باعث آسیب رساندن، از بین رفتن، لکه گذاری و خوردگی سطوح فلزی، ابزارها، پارچه، لباس، لاستیک، پلاستیک و … نگردد.
- بسته بندی ایمن، مناسب و راحتی برای کاربر داشته و روی برچسب آن توضیحات کافی و واضحی پیرامون روش استفاده و موارد ایمنی آن درج شده باشد.
انواع روش های گندزدایی
گندزدایی در عمل به دو روش کلی فیزیکی و شیمیایی انجام می پذیرد. در روش های فیزیکی عامل گند زدا می تواند به صورت حراررت، سرما، خشک کردن و پرتودهی یا اشعه دادن با نور یا فراکانس های مخصوصی انجام شود. گندزدایی با حرارت یکی از قدیمی ترین روش هایی است که به صورت سوزاندن ،جوشاندن، حرارت متناوب بخار آب همراه بافشار مرسوم می باشد.
همچنین گند زدایی می تواند توسط مواد شیمیایی انجام بگیرد. الکل ها، مواد آلدهید یا فرمالدهید، استریلیزه کننده های شیمیایی گازی، اسید ها، فنول ومشتقات آن، قلیا ها، اکسید کننده ها، هالوژن ها، فلزات سنگین مانند جیوه، سورفاکتانت ها (مثل ساولن، صابون، مشتقات سولفات در مایع ظرفشویی و پاک کننده و پودر لباسشویی، شامپو ها و …) را می توان از مرسوم ترین گندزداهای معمول شیمیایی دانست.
طبقه بندی کلی گند زداها و مواد ضدعفونی کننده سطوح
مواد گندزدا از نظر سطح گند زدایی به سه دسته کلی تقسیم می شوند:
مواد ضد عفونی کننده یا گندزدای سطح بالا:
این مواد می توانند کلیه اشکال میکروارگانیسم ها مثل باکتری های زایا، مایکو باکتریوم ها، ویروس ها، قارچ ها و تعداد بسیار اندکی اسپور باکتری ها را نابود کنند. گلوتارآلدهید، پراکسید هیدروژن، پر استیک اسید، فرمالدئید و … از این دسته ضد عفونی کننده سطوح محسوب می گردند.
برای استریل و گندزدایی از وسایل حیاتی پزشکی (یعنی وسایلی مثل چاقوهای جراحی ، سوزنهای تزریق وبخیه ، کاتتر های عروقی و… که در تماس مستقیم با جریان خون یا نواحی استریل بدن هستند) از گندزداهای سطح بالا استفاده می شود. همچنین برخی از وسایل نیمه حیاتی پزشکی مثل کاتترهای ادراری، بانداژها ولوله داخل تراشه، مدارهای تنفسی ویژه بیهوشی، اندوسکوپ ها که در تماس با سطوح مخاطی بدن و یا پوست آسیب دیده هستند نیز نیاز به این دسته از گندزداها دارند.
مواد ضد عفونی کننده یا گندزدای سطح متوسط:
این دسته از مواد باعث از بین رفتن باکتری های زایا ،مایکوباکتریوم و اغلب ویروس ها، قارچ ها شده ولی روی اسپور باکتری هیچ اثری نمی گذارند. محصوالت کلر دار ،ترکیبات ید ویدوفور مثل بتادین، الکل ها، ایزو پروپیل ۷۰ درجه و … در این گروه قرار می گیرند.
برخی از وسایل نیمه حیاتی مانند ترمومترها را می توان با استفاده از این گروه پاک نمود. همچنین برای مقابله و جلوگیری از ویروس هایی مثل آنفولانزا، کووید و … می تواند از مواد ضد عفونی کننده سطح متوسط استفاده کرد.
مواد ضد عفونی کننده یا گندزدای سطح پایین:
این گروه از مواد ضد عفونی کننده سطوح تنها بر باکتری های زایا وتعدادی از انواع ویروسها اثر نموده و در مقابل باکتری ها، مایکوباکتریوم ها وانواع مقاوم تر قارچ ها و ویروس ها کارایی چندانی ندارند. این دسته شامل موادی همچون فنل وترکیبات فنلی، ترکیبات آمونیوم کواترنر (سور فکتانت ها) می گردد.
از این نوع مواد برای شستشوی روزمره، و عادی وسایل غیر حیاتی مانند گوشی پزشکی، الکترودهای قلبی، کاف فشار خون و … و همچنین سطوح و محیط های بیمارستانی نظیر کمد و میز بیمار ،کف زمین و دیوار ها استفاده می شود.
بهترین ضد عفونی کننده سطوح الکلی
الکل یکی از معمول ترین ضد عفونی کننده های سطح متوسط بشمار می رود که با دو ترکیب اتیـل الکـل و ایزوپروپیـل الکـل با غلظت ۶۰ تا ۹۰ درصد مورد استفاده قرار می گیرد. الکل یک ضد عفونی کننده ویروسیدال برای مقابله با ویـروس هـای لیپیـددار(ماننـد هرپس، واکسینیا، ویروس آنفولانزا، کووید و …) و بسیاری از ویروس های هیدروفیلیک (ماننـد آدنـو، آنتـرو، رینـو، روتا ویروس) است که می تواند باکتری های رویشی گرم منفی و گرم مثبت، قارچ ها، مایکو باکتریوم توبر کلوزیس و ویروس ها پوشش دار را نیز نابود کند.
اما در عین حال به دلیل فقدان فعالیت اسپوریسیدال و ناتوانی الکل برای نفوذ در مواد غنی از پـروتئین، اصـولا از آن بـرای استریل کردن وسایل پزشکی و جراحی استفاده نمی شود. معایبی همچون پاک کردن لاک شیشه ای چسبیده به ابزارهـای دارای لنز، خراب کردن مواد و وسایل لاستیکی و کفپوش های پلاستیکی، خراب کردن نوک تونومترها، ایجاد خشکی روی پوست انسان، قابل اشتعال بودن الکل، مدت زمان ماندگاری کم روی وسایل و … باعث شده تا استفاده از این ماده تا حدودی محدود شود.
ضد عفونی کننده سطوح غیر الکلی
مواد بسیاری همچون پراکسید هیدروژن، پراستیک اسید، گلوتارآلدئید، فرمالدئید، ترکیبات کلر، ترکیبات ید و … از قدیم برای ضد عفونی و گندزدایی مورد استفاده بوده اند. امروزه با پیشرفت های بسیار خوبی که در حوزه نانوتکنولوژی بوجود آمده است، مواد دیگری همچون محلول ضدعفونی نانو نقره و … برای گندزدایی ساخته شده است.
به طور کلی مواد ضد عفونی کننده سطوح غیر الکلی، قدرت بالایی برای از بین بردن ویروس، میکروب و انواع باکتری های گرم مثبت و منفی دارند. مزیت این نوع ضد عفونی کننده ها نسبت به الکل در پایداری اثر و زمان اثر کوتاه مدت می باشد. به طور کلی ویروس ها در الکل ۷۰ درصد تا ۱۰ دقیقه دوام آورده و سپس از بین می روند. محلول های ضد عفونی کننده با پایه غیر الکلی هیچ گونه سمیت سلولی نداشته و مانند ضد عفونی کننده الکلی موجب خشکی پوست نمی شوند.
چند نمونه از مواد و دستگاه های بهترین ضد عفونی کننده سطوح موجود در مطب چین
مطب چین پلتفرمی تخصصی در زمینه عرضه تجهیزات و ملزومات پزشکی بشمار می رود که سعی در جمع آوری و عرضه باکیفیت ترین محصولات موجود در بازار به شما پزشکان عزیز دارد. ما در مطب چین نمونه های خوبی از بهترین ضد عفونی کننده سطوح غیر الکلی را در حجم های مختلف برای شما گردهم آورده ایم.
ماده ضد غفونی کننده نانو بیو سید (NANO BIO CIDE) شرکت عاج طب پارس در حجم های ۴ لیتری و ۵۰۰ سی سی دو نمونه از این مواد با کیفیت به شمار می روند. از این ضد عفونی کننده سطوح می توان در بخش مراقبت های ویژه، اتاق های عمل، کلین روم ها، تجهیزات و امکان عمومی استفاده نمود. طیف اثر این گندزدا، بروی باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها است. مصرف این ماده هیچ آسیبی به سطوح فلزی و پلاستیکی نمی رساند و باعث ایجاد مسمویت سلولی و حساسیت جلدی نخواهد شد.
