نورولوژیست که در کشور ما با نام متخصص مغز و اعصاب شناخته می شود، یکی از شاخه های علم پزشکی با آموزش تخصصی در تشخیص، درمان و مدیریت اختلالات مغز و سیستم عصبی در بیماریهایی مانند بیماری آلزایمر، ضربه مغزی، صرع، میگرن، ام.اس و پارکینسون است. در این مقاله از مطب چین، به بررسی این سوال می پردازیم که نورولوژی چیست و به درمان کدام بیماری ها کمک می کند.
نورولوژی چیست؟
مغز و اعصاب یا نورولوژی شاخه ای از پزشکی است که به مطالعه و درمان اختلالات سیستم عصبی می پردازد. سیستم عصبی یک سیستم پیچیده است که فعالیت های بدن را تنظیم و هماهنگ می کند. سیستم عصبی برای زنده نگه داشتن و انجام عملکرد صحیح بدن، حیاتی است. هر کاری که انجام می دهیم بستگی به پیام هایی دارد که اعصاب ما بین مغز، نخاع و بقیه بدن منتقل می کند. مغز پیچیده ترین اندام انسان است که درون یک جمجمه محافظ محصور شده است. هر چیزی که در بدن اتفاق می افتد، توسط مغز کنترل می شود.
به دلیل پیچیدگی سیستم عصبی، صدها بیماری عصبی مختلف وجود دارد که میلیاردها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری ها درصد قابل توجهی از مرگ و میرهای جهانی را تشکیل می دهند. شایع ترین بیماری های عصبی شامل بیماری آلزایمر و سایر زوال عقل ها، سکته مغزی، بیماری پارکینسون، مننژیت، اوتیسم، صرع و میگرن است.
تاریخ علم نورولوژی
اولین مطالعات علمی در مورد عملکرد اعصاب در حیوانات در اوایل قرن ۱۸ توسط فیزیولوژیست انگلیسی استفن هیلز و فیزیولوژیست اسکاتلندی رابرت ویت انجام شد. در اواخر قرن نوزدهم در مورد علل صرع، و مشکلات حرکتی ناشی از آسیب مغزی اطلاعاتی به دست پزشکان آمد. ژان مارتین شارکو، عصب شناس فرانسوی و ویلیام گورز، عصب شناس انگلیسی، بسیاری از بیماری های سیستم عصبی را توصیف و طبقه بندی کردند.
نقشه برداری از مناطق عملکردی مغز از طریق تحریک الکتریکی انتخابی نیز در قرن نوزدهم آغاز شد. با این حال، علی‌رغم این فعالیت ها، بیشترین میزان دانش و اطلاعات در مورد مغز و عملکردهای عصبی از مطالعات روی حیوانات و از تجزیه و تحلیل میکروسکوپی سلول‌های عصبی به دست آمد.
گسترش علم نورولوژی
الکتروانسفالوگرافی (EEG) که فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می کند، در دهه ۱۹۲۰ توسط هانس برگر اختراع شد. توسعه EEG، تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی به‌دست‌آمده از سوراخ کمری (lp) و توسعه آنژیوگرافی مغزی، به متخصصان مغز و اعصاب یا همان نورولوژیست ها اجازه داد تا دقت تشخیص‌های خود را افزایش دهند و درمان‌ها و اقدامات توانبخشی خاصی را گسترش دهند. کمک بیشتر به تشخیص و درمان اختلالات مغزی، توسعه اسکن توموگرافی محوری کامپیوتری (CT) در اوایل دهه ۱۹۷۰ و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) در دهه ۱۹۸۰ بود که نماهایی دقیق و غیرتهاجمی از داخل مغز نمایش دادند.
بدین ترتیب، شناسایی عوامل شیمیایی در سیستم عصبی مرکزی و روشن شدن نقش آنها در انتقال و مسدود کردن تکانه های عصبی، منجر به معرفی طیف گسترده ای از داروهای نورولوژی شد که می توانند اختلالات عصبی مختلف از جمله بیماری پارکینسون، ام.اس و صرع را اصلاح کنند یا کاهش دهند.
نورولوژیست ها چه کاری انجام می دهند؟
-
تشخیص
متخصصان مغز و اعصاب یا همان نورولوژیست ها، پزشکان بسیار آموزش دیده ای هستند که قادر به تشخیص شرایط پیچیده مغز و اعصاب محیطی از طریق شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی هستند. از جمله آزمایش هایی که نورولوژیست ها برای تشخیص بیماری ها انجام می دهند، می توان به بررسی وضعیت ذهنی، بینایی، گفتار، قدرت، حس، هماهنگی، واکنش ها و راه رفتن اشاره کرد. معاینه عصبی جزء مهم ارزیابی بیمار در یک معاینه نورولوژی است.
-
انجام تست
برخی از تست‌های عصبی رایج که برای تکمیل ارزیابی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- توموگرافی به کمک کامپیوتر یا همان سی تی اسکن
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- الکتروانسفالوگرافی (EEG)
- مطالعات هدایت عصبی و الکترومیوگرافی
- سوراخ کمری(LP) برای تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی
- انجام رویه های درمانی نورولوژی
نورولوژیست ها با جراحان مغز و اعصاب تفاوت دارند. زیرا آنها جراحی مغز یا نخاع انجام نمی دهند. با این حال، متخصصان مغز و اعصاب و جراحان مغز و اعصاب برای بسیاری از بیماری ها، حتی گاهی اوقات حتی در اتاق عمل، با یکدیگر همکاری نزدیکی دارند. متخصصان مغز و اعصاب، همچنین نظارت حین عمل مغز و ستون فقرات، آزمایشات اتونومیک، روش های اندوواسکولار شامل آنژیوگرافی و پیچش آنوریسم، تزریق سم بوتولینوم، بیوپسی پوست و عضله و… را انجام می دهند.
نورولوژی در درمان چه بیماری هایی کاربرد دارد؟
متخصصان مغز و اعصاب یا همان نورولوژیست ها، به درمان بیماری های عصبی می پردازند. این بیماری ها اغلب ناشی از مشکلاتی هستند که بر مغز، نخاع و اعصاب تاثیر می گذارند. بیماری هایی که علم نورولوژی در درمان آنها کاربرد دارد عبارتند از:
- سکته
- صرع
- سردرد و میگرن
- تومورهای مغزی
- آنوریسم های مغزی
- نوروپاتی محیطی
- اختلالات خواب
- بیماری های عصبی عضلانی مانند میاستنی گراویس، ام اس (MS)
- اختلالات نورودژنراتیو مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (بیماری لو گریگ)
- عفونت های سیستم عصبی مانند آنسفالیت، مننژیت و HIV
چه زمانی لازم است به یک متخصص نورولوژی مراجعه کنیم؟
پزشکان عمومی و پزشکان خانواده، ممکن است فردی را به یک متخصص نورولوژی ارجاع دهند. در صورتی که فرد برخی علائم را بروز دهد، ممکن است نشان دهنده یک بیماری عصبی باشد. این علائم عبارتند از:
- سردردهای مکرر یا شدید
- ضعف عضلانی
- گیجی
- سرگیجه
- از دست دادن هماهنگی در حرکات
- فلج جزئی یا کامل
- تغییرات حسی که بر حس لامسه، بینایی، بویایی یا چشایی تأثیر بگذارند.
