از اولین روزهای پزشکی بالینی از درجه حرارت بدن انسان به عنوان علامت تشخیصی استفاده می شود. اولیه ترین ابزارهای حرارتی در طول قرن شانزدهم و هفدهم ساخته شد. دماسنج یا ترمومتر، ابزاری است که می تواند دمای بدن و یا هر چیز دیگری را اندازه گیری کند. ترمومتر تغییرات خصوصیات فیزیکی یک جسم یا ماده را با تغییر دمای آن جسم تشخیص می دهد. اکنون اشکال مختلفی از دماسنج وجود دارد که طی یک دوره چند صد ساله تولید شده اند. در این مقاله از مجموعه مقالات مطب چین به بررسی و معرفی دستگاه های ترمومتر پزشکی می پردازیم.
تاریخچه اختراع دماسنج
از اولین روزهای پزشکی بالینی از درجه حرارت بدن انسان به عنوان علامت تشخیصی استفاده می شود. بقراط آموخت که از دست انسان می توان برای قضاوت در مورد وجود تب از ۴۰۰ سال قبل از میلاد استفاده کرد ، اما تا قرن شانزدهم و هفدهم ابزاری برای اندازه گیری دمای بدن ساخته نشد. در سال ۱۶۶۵ پیشنهاد شد که نقطه ذوب یخ و نقطه جوش آب باید استاندارد باشد. مقیاسهای رایج امروز مقیاسهای فارنهایت، سانتی گراد و کلوین هستند. از اولین روزهای پزشکی، پزشکان تشخیص داده اند که بدن انسان می تواند افزایش غیرطبیعی دما را نشان دهد.
این افزایش دما که معمولاً به عنوان تب مشخص می شود، به عنوان علامت بارز بیماری ها شناخته شده است. در سال ۱۸۶۸، وندرلیچ ثابت کرد که درجه حرارت در یک فرد سالم ثابت است و تغییر دما هنگام بیماری رخ می دهد. دماسنج آلبوت اولین دستگاه عملی سنجش حرارت بدن بود که در دسترس قرار گرفت. سپس این فناوری برای تهیه دستگاههایی بسیار دقیق، به عنوان مثال تصویربرداری حرارتی، استفاده شد و بهبود یافت.
اختراع ترمومتر
با اختراع اولیه دماسنج توسط گالیله در اواخر سال ۱۵۰۰، تلاش برای انطباق این اختراع برای استفاده برای اندازه گیری دمای بدن انسان آغاز شد. در حدود سال ۱۶۱۲ ، Sanctorio Sanctorius اولین نسخه خام دماسنج امروزی را اختراع کرد. سانکتورو احتمالاً اولین پزشکی بود که سعی کرد نتیجه گیری در مورد بیماری را بر اساس قرائت دماسنج انجام دهد. نسخه های ابتدایی وی از ترمومتر، غالباً برای خواندن دقیق، به مدت زمانی طولانی نیاز داشت. افراد زیادی در ورود ابزاری کوچک، ارزان و دقیق که در سراسر جهان به عنوان “دماسنج بالینی” شناخته می شود، کمک کردند. تا زمانی که گابریل فارنهایت، دماسنج جیوه ای را اختراع کرد. او متوجه شد که جیوه منقبضتر از آب است و به پزشکان اجازه می دهد دمای بدن بیمار را سریعتر بدست آورند.
انواع ترمومتر
انواع مختلفی از ترمومتر در بازار امروز موجود است. قبل از خرید، بسیار مهم است که از طیف وسیع انواع ترمومترها مطلع شوید. همچنین باید مناسب بودن هر یک از انواع دماسنج ها برای کاربردهای مختلف را در نظر بگیرید. رعایت مقررات ذخیره سازی ایمن در یک مرکز تهیه غذا، به دماسنج کاملاً متفاوتی نسبت به تولید کالا احتیاج دارد. همانطور که دماسنج عمومی مطب یا محل کار برای اندازه گیری های حیاتی صنعتی مناسب نیست. از آنجایی که مطب چین، انواع ترمومترهای مناسب برای استفاده های پزشکی را ارائه می دهد، در ادامه به بررسی انواع ترمومتر مناسب برای مطب، بیمارستان و مراکز درمانی می پردازیم.
ترمومتر بالینی (Clinical or Medical thermometers)
- ترمومتر جیوه ای (Mercury thermometers)
از دماسنج جیوه ای برای اندازه گیری دمای بدن استفاده می شود. این نمونه، قدیمی ترین مدل ترمومتر است. عمدتا دماسنجهای جیوه ای، همان دماسنجهای به روز شده از نمونه های ساخته شده در قرن بیستم هستند. آنها حساس و دقیق هستند و لوله ای باریک دارند که سطح جیوه در آن خیلی سریع بالا می رود. پیچ خوردگی لوله باعث می شود سطح جیوه به خودی خود پایین نیاید. این نوع دماسنج ها در کلینیک ها و مطب ها توسط پزشکان استفاده می شود. برای اندازه گیری دمای بدن انسان در محدوده ۳۵ درجه سانتیگراد تا ۴۲ درجه سانتیگراد انجام می شود. دماسنجهای جیوه ای، قبل و بعد از هر بار استفاده، با الکل تمیز می شوند. - ترمومتر الکلی (Alcohol in glass thermometers)
این دماسنجها از الکل رنگی استفاده می کنند که وقتی در معرض افزایش دما قرار می گیرند منبسط می شوند. علت استفاده از دماسنج الکلی؛ مطمئن تر بودن الکل و ایمنی بالاتر آن نسبت به جیوه است. چرا که شکستن دماسنج جیوه ای در دهان بیمار ممکن است خطرناک و کشنده باشد. با این وجود، هر دوی این دماسنجهای پر از مایع، به مدتی زمان نیاز دارند تا دمای بدن را نشان دهند.
ترمومتر دیجیتال (Digital thermometers)
دماسنج های دیجیتال، جایگزین انواع قدیمی مایع در شیشه هستند. ترمومترهای دیجیتالی دما را با استفاده از مدار الکترونیکی اندازه گیری می کنند. اطلاعاتی که آنها ضبط می کنند به میکروچیپی ارسال می شود که آن را پردازش کرده و به صورت عددی بر روی صفحه دیجیتال نمایش داده می شوند. استفاده از ترمومتر دیجیتال آسان، سریع، دقیق و ارزان است. این دستگاه ها، دماسنجهای پیشرفته ای هستند که برای اندازه گیری دمای بدن با دقت بسیار بالا استفاده می شوند.
ترمومتر مادون قرمز (Infrared thermometers)
دماسنجهای مادون قرمز یکی از انواع دماسنج برای اندازه گیری غیر تماسی است. ویژگی غیر تماسی باعث می شود این ترمومترها بهترین وسیله برای اندازه گیری دمای بسیار بالا یا پایین باشند. ترمومترهای مادون قرمز (infrared) شامل یک سیستم هدف گیری لیزری هستند که برای نشان دادن مرکز منطقه اندازه گیری دما طراحی شده است. از بین تمام دماسنج ها، این مدل، به دلیل پیچیدگی هایی مانند اندازه لکه و میزان انتشار، می توانند بهترین و دقیقترین نوع ترمومتر باشند. ترمومترهای مادون قرمز، در دوران شیوع ویروس کووید۱۹ در مکانهای عمومی بسیار مورد استفاده قرار گرفتند. علاوه بر آن، این ترمومترها در مکان هایی مانند کارخانجات خودروسازی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. فرآیندهای تولیدی که با دمای شدید انجام می گیرند نیز از این دماسنج ها استفاده می کنند.
نوار دماسنج (Thermometer bar)
نوارهای دما به خودی خود دماسنج نیستند. اما اغلب در بیمارستان ها به عنوان راهی برای تعیین سریع درجه حرارت بیمار مورد استفاده قرار می گیرند. این نوارها حاوی بلورهای مایع هستند که در برابر گرما، با تغییر رنگ واکنش نشان می دهند. هر رنگ با دمای بدن مشخصی مطابقت دارد. نوارهای دما سریع هستند اما چندان قابل اطمینان نیستند.
