به لطف پیشرفت‌های تکنولوژی، امروزه پزشکان می‌توانند از وسایل و تجهیزات فراوانی برای بررسی وضعیت عمومی و تخصصی بیماران استفاده نمایند. کار با برخی از این تجهیزات به قدری ساده شده است، که دیگر بیشتر مردم هم قادر به بررسی شرایط عمومی جسم خود در خانه هستند. تجهیزاتی مانند دستگاه فشارسنج خون، تست قند خون، گوشی پزشکی و … از این دست از وسایل پزشکی به حساب می‌آیند.
امروزه مشکل فشارخون بالا (یا پایین)، به یکی از بیماری‌های رایج در میان افراد میان‌سال و سالمندان تبدیل شده است، بطوریکه بیش از ۳۰ درصد از افراد مسن جامعه از این بیماری رنج می‌برند. سردرد، درد قفسه سینه، حالت تهوع و … از علائم فشارخون بالا به حساب می‌آیند. فشارخون بالا می‌تواند در بلند مدت عملکرد بسیاری از دستگاه‌های بدن نظیر قلب، کلیه‌ها و حتی چشم را به خطر انداخته و باعث بروز آسیب‌های جبران ناپذیری شود. از اینرو افراد مبتلا به فشارخون، می‌بایست با اندازه گیری و کنترل مرتب فشار خون‌ش، خود را از پیامدهای این بیماری مصون دارند.
فشارخون چیست؟
به میزان فشار وارده توسط سیال خون که به دیواره‌های رگ‌های خونی (سرخ رگ‌ها) وارد می‌گردد، فشارخون نامیده می‌شود. یکای سنجش اندازه گیری فشارخون، میلی متر جیوه (mmHg) می‌باشد. هر بار که قلب می‌تپد، خون درون شریان‌های بدن پمپاژ می‌شود. در این هنگام فشارخون در بالاترین حد خود قرار دارد و در اصطلاح پزشکی به آن فشار سیستولی یا ماکزیمم گفته می‌شود. در فاصله بین دو ضربان، قلب انسان در حال استراحت قرار می‌گیرد و فشار خون پایین می‌آید و به آن کمترین میزان فشار سیال خون به رگ فشار دیاستولی یا مینیمم می‌گویند.
میزان فشارخون، یکی از علائم مهم حیاتی در موجودات زنده به شمار می‌رود، و می‌بایست در افراد سالم رقمی بین مقدار ماکزیمم (سیستول) کمتر از mmHg۱۲۰ و مینیمم (دیاستول) کمتر از mmHg ۸۰ باشد. میزان فشار خون بالاتر از این ارقام به منزله شروع مشکل فشار خون بالا و یا «پیش- پرفشاری خون» در فرد بوده و می‌تواند به عنوان خطر قریب الوقوع بودن عوارض فشارخون به شمار رود. فشار خون ماکزیمم ۱۴۰ میلی متر جیوه یا بالاتر و فشارخون مینیمم ۹۰ میلی متر جیوه یا بالاتر، فشار خون بالا به حساب می‌آیند. فشارخون پایین نیز می‌تواند علائم حیاتی را به خطر انداخته و به بیهوشی و مرگ منجر شود.
البته میزان فشارخون نرمال در افراد مختلف، بنا بر جنسیت، بیماری‌های جسمی (مانند دیابت یا بیماری کلیوی و …)، زمان اندازه گیری فشارخون، سن و … می‌تواند متفاوت باشد. همچنین فشار خون دست چپ و راست افراد نیز اندکی با هم فرق دارد. برای همین اگر می‌خواهید فشارخون خود را به طور مرتب اندازه گیری و کنترل کنید، بهتر است همیشه فقط فشار یک دست خود را بگیرید.
در زمان کنترل فشارخون، برای اندازه گیری صحیح آن به نکات زیر دقت فرمایید:
- در هنگام سنجش فشار، مضطرب نبوده، آرامش داشته باشید و از ۵ دقیقه قبل استراحت نمایید.
- حرف نزنید، حالت فیزیکی استیبل داشته باشید و پای خود را روی هم نیندازید.
- همیشه در یک حالت (نشسته یا خوابیده)، و با یک دست (چپ یا راست) فشار خود را بسنجید.
- هنگام فشار سنجی آستین خود را بالا زده (دست را عریان کنید)، و دست خود را در سطح قلب به صورت متعادل روی یک تکیه گاه قرار دهید.
- حداقل ۳۰ دقیقه قبل از گرفتن فشار، از مصرف سیگار، چای و قهوه اجتناب نمایید.
تاریخچه دستگاه فشارسنج
دستگاه فشارسنج یا اسفیگمومانومتر وسیله‌ای است که برای اندازه گیری میزان فشارخون فرد در همان لحظه طراحی شده است. در قرن نوزدهم میلادی، اولین دستگاه فشارسنج خون بوسیله «ساموئل زیگفرید کارل ریتر فون باخ» اختراع شد. دستگاه فشارسنج در سال ۱۹۰۱ توسط دکتر هاروی کوشینگ (Harvey Cushing) برای اندازه گیری فشارخون بیماران به کار رفت و پس از آن کاربرد عمومی پیدا کرد.
اجزاء و ساختار
دستگاه‌های فشارسنج معمولا از این بخش‌های زیر تشکیل می‌شوند:
- یک بازوبند (یا کاف) که حاوی یک کیسه لاستیکی قابل اتساع می‌باشد.
- بخش دیگر، قسمت درجه سنجش فشار است که می‌تواند به صورت جیوه‌ای، عقربه‌ای و یا دیجیتالی باشد.
- لوله‌هایی که این دو بخش را به هم وصل می‌کنند.
- یک توپی برای باد کردن بازوبند که با لوله‌هایی به آن متصل است (البته در برخی از مدل‌ها، بازوبند به طور خودکار باد می‌شود).
- در غالب فشار سنج‌های جیوه‌ای و عقربه‌ای، یک گوشی پزشکی نیز برای شنیدن صدای نبض بیمار به کار می‌رود.
عملکرد دستگاه فشارسنج
عملکرد دستگاه فشارسنج نیز به این صورت است که قسمت کاف یا بازوبند به بازوی بیمار بسته می‌شود. لایه بیرونی کاف، دارای چسبی است که به دور بازو بسته می‌شود. سپس لایه داخلی کاف توسط بخش توپی (تلمبه) با هوا پر شده و به بازوی بیمار فشار وارد می‌کند. این فشار موجب بسته شدن شریان اصلی خون در دست بیمار می‌شود، و خون را پشت کاف برای اندک زمانی نگاه می‌دارد. اندازه گیری میزان فشارخون، بر اساس تغییر فشار حرکت خون در شریان است. پس از مدت اندکی، پیچ تخلیه باد کاف به آرامی باز گردیده و بدین ترتیب فشار درون کاف به تدریج پایین می‌آید.
وقتی این فشار به حد فشارخون شریان‌ها رسید، به تدریج شریان باز شده و جریان خون در آن برقرار می‌شود. با خالی کردن باد کاف، و لمس نبض بیمار (ضربان قلب) میزان فشار اندازه گیری می‌شود و توسط دستگاه فشارخون نمایش داده می‌شوند. میزان حداکثر فشارخون بیمار (یعنی فشار سیستولیک بیمار) درجه فشاری است که دستگاه در زمان حس اولین نبض در شریان بیمار نشان می‌دهد.
پس از تعیین فشار سیستولیک، باز هم پروسه تخلیه باد کاف ادامه خواهد داشت. در این زمان با گوش دادن به صداهای نبض و جریان خون از طریق گوشی، بالاخره فشارخون تا حدی پایین می‌آید که دیگر هیچ صدایی به گوش نمی‌رسد. این فشار همان فشار مینیمم یا دیاستولیک بیمار است. بطور کلی پزشک (فرد معاینه کننده) از طریق سمع جریان خون از طریق گوشی می‌تواند دو فشار بدست آورد، که یکی فشار بالا یا سیستولی (زمان شروع صداهای جریان خون در شریان‌ها) و دیگری فشار پایین یا دیاستولی (زمان خاتمه صداها در گوشی) است. اصول کار با همه دستگاه‌های فشارسنج نیز مثل هم بوده و تنها نشانگر و درجه فشارسنج در این دستگاه‌ها متفاوت هستند.
انواع دستگاه فشارسنج
دستگاه‌های فشارسنج موجود در بازار انواع مختلفی دارند، اما همانطور که قبلا نیز بیان شد، اساس کار اغلب این دستگاه‌ها یکی است.
-
جیوه‌ای
دستگاه فشارخون جیوه‌ای جزو اولین، دقیق‌ترین و پرکاربردترین دستگاه‌های فشارسنج است. در این نوع فشارسنج، ستونی حاوی جیوه وجود دارد که برای اندازه گیری و نمایش فشار خون فرد، ارتفاع جیوه در آن تغییر می‌کند. میزان خطای فشارسنجهای جیوه‌ای بسیار پایین بوده و دوام بالایی دارند. به همین دلیل نیز این نوع از فشارسنج‌ها بین پزشکان از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند.
-
عقربه‌ای
فشارسنج عقربه‌ای پر مصرف‌ترین و متداول‌ترین نوع دستگاه سنجش فشار خون می‌باشد. در فشارسنجهای عقربه‌ای، فشار هوا باعث حرکت عقربه روی صفحه می‌شود و به این صورت دستگاه، فشارخون فرد را نمایش می‌دهد. در گذشته استفاده از این نوع فشارسنج اغلب در خانه‌ها رواج داشت.
-
فشارسنج دیجیتالی یا مانیتور فشار خون
یکی از جدیدترین انواع امروزی فشارسنج، دستگاه‌های دیجیتالی‌ای هستند که استفاده از آنها به دلیل کاربرد ساده‌تر به صورت گسترده‌ای در میان خانواده‌ها باب شده است. در این نوع از فشارسنج‌ها، دیگر نیازی به استفاده از گوشی پزشکی نیست و همه کارها را خود دستگاه به صورت اتوماتیک انجام می‌دهد. دستگاه فشارسنج دیجیتالی به دو نوع مچی و بازویی تقسیم می‌شوند که معمولا نوع بازویی آن نتایج مطمئن‌تری را گزارش می‌کنند.
البته تا کنون چند مدل از دستگاه‌های انگشتی نیز به بازار عرضه شده اند، ولی این نوع از دستگاه‌ها، نتایج خوبی را ارائه نداده اند و کارآمد نیستند. در کل مکانیزم کاری فشارسنجهای مچی و بازویی مشابه هم بوده و تنها محل قرارگیری آنها متفاوت است. برخی از این دستگاه‌ها اطلاعات دیگری مانند ضربان قلب و … را نیز در کنار میزان فشار خون به کاربر ارائه می‌نماید.
فشارسنجهای دیجیتال رزمکس یکی از برندهای معتبر فشارسنجهای مانیتوری است. این فشارسنج‌ها که ساخت کشور سوئیس هستند، دارای کالیبراسیون مادام العمر بوده و در اغلب مدل‌های خود قابلیت ذخیره سازی، نشانگر ریسک فشار خون بالا، نشانگر ضربان قلب نامنظم و تشخیص صحیح بستن شدن کاف در طول اندازه گیری را دارند.
خرید دستگاه فشارسنج
همیشه در بازار به دنبال دستگاه‌هایی باشید که دقت بالایی دارند، کالیبراسیون آنها به راحتی صورت گرفته و حفظ می‌شود، کاف مناسبی داشته باشند، و امکانات جانبی مناسبی (مانند حافظه داخلی نگهداری اطلاعات، نمایش ضربان قلب و نامنظم و …) بهره‌مند باشند.
برای خرید یک دستگاه فشارسنج کارآمد توجه نمایید که دستگاه مورد نظر شما، دقت لازم برای اندازه گیری فشار خون را داشته باشد. دستگاه فشارسنج خانگی، حکم یک پرستار را دارد که هر روز برای حفظ سلامت‌تان، شما را معاینه می‌کند. کالیبراسیون دقیق دستگاه، یکی از عوامل دقت دستگاه به شمار می‌رود. حتما دستگاه خود را کالیبره نگه دارید و یا بهتر است از دستگاه‌هایی استفاده نمایید که به صورت مادام العمر کالیبره شده اند. همچنین مچ بند یا بازوبند بودن کاف نیز، به دقت سنجش فشار خون بیمار کمک می‌کند. بنا به توصیه انجمن پزشکی آمریکا، مدل‌های بازویی به دلیل آنکه در سطح ارتفاعی مناسب‌تری نسبت به قلب قرار دارند، دقت بیشتری در سنجش فشار خون دارند.
از دیگر عوامل مهم در دقت سنجش دستگاه، اندازه کاف فشارسنج می‌باشد. نوع فشارسنج (عقربه‌ای، جیوه‌ای، بازویی یا مچی بودن کاف) هیچ ارتباطی با انتخاب اندازه دقیق کاف ندارد. اندازه کاف معمولا باید به اندازه یک دور و نیم به دور دست بیمار باشد. اما بعضی از کاف‌های فشارسنج، برای استفاده در سایزهای مختلف بازو یا مچ دست، طراحی شده اند.
دستگاه فشارسنج، مانند هر دستگاه مکانیکی و یا دیجیتالی دیگر بعد از مدتی نیاز به سرویس و خدمات پس از فروش خواهد داشت. از اینرو بخش خدمات پس از فروش، رضایت‌مندی مشتریان و ضمانت نامه شرکت فروشنده، یکی از مهم‌ترین ملاک‌های انتخاب دستگاه برای شما محسوب می‌شود.
برای خرید یک دستگاه خوب، حتما به فروشگاه‌ها و سایت‌های تخصصی و معتبری مانند مطب چین مراجعه نمایید.
